مینو اخلاقی

پس از برگزاری موفقیت‌آمیز جشنواره تیرگان در سال 2008 در تورنتو، با خبر شدیم که جشنواره تیرگان بعدی در سال 2011 برگزار خواهد شد. این بار تیرگان شامل بیش از پنجاه برنامه هنری و ادبی، و دو مسابقه در زمینه‌های فیلم و داستان کوتاه خواهد بود. با توجه به ابعاد تیرگان و میزان وقت، برنامه‌ریزی و هزینه آن، برای من این سوال پیش آمد که برگزارکنندگان تیرگان چگونه مسئولیت چنین کار عظیمی (برگزاري دو مسابقه مذكور) را نیز به عهده گرفته‌اند.

گفتگویی داشتم با ماریا صبای مقدم، مدیر بخش هنری تیرگان، و عباس معروفی نویسنده برجسته ایرانی، که دبیر مسابقه داستان‌نویسی است.

◄ماريا صباي مقدم: جز با نوشتن هر چه بيشتر، نمي‌توانيم در زمينه داستان‌نويسي با ادبيات جهان جلو برويم.

◄ عباس معروفي: اعتبار يك مسابقه و جايزه به استقلال و عدالت و انصاف و دقت داوران آن است.

چکیده‌ای از این گفت و شنود به قرار زیر است.

سوال: هدف از برگزاری مسابقه داستان‌نویسی در جشنواره تیرگان چیست؟

معروفی: ادبيات خلاقه همواره به آزادی و تشويق و شور و نشاط نياز دارد. در تمام کشورهای دنيا سالانه صدها جايزه و وجه تشويق وجود دارد تا نويسندگانشان بنويسند و فرهنگ کشورشان را اعتلا بخشند. برای نويسندگان ما چنين فرصتهايی نادر است، اما راه برای تشويق و ترغيب و تحريک بسيار است؛ يکی اينکه نهادها و بنيادهای فرهنگی مستقل بار را به دوش بکشند و راه را برای حضور و ظهور نويسندگان بگشايند.
من به مسئولان جشنواره‌ تيرگان پيشنهاد دادم که پيشقدم شوند و آنها با رغبت پذيرفتند. و حالا در جشنواره تيرگان نخستين دوره مسابقه داستان‌نويسی تيرگان را بنياد می‌نهيم تا در جشنواره‌های آتی اين در بر پاشنه اکرام و اعزاز ادبيات خلاقه بچرخد.

مقدم: ارتقای ادبیات فارسی از طریق تشویق نویسندگان به نوشتن از مهم‌ترین هدف‌های ماست. همین طور ما در سال 2008 خیلی تلاش کردیم که علیرغم محدودیت‌های زمانی و مکانی و مالی هر چه بیشتر آثار هنرمندان و نویسندگان ایرانی را از سراسر جهان در تیرگان معرفی کنیم. اما تعداد کارهایی که می شود در طول چهار روز جشنواره عرضه کرد، محدود است. بنابر این فکر کردیم که راه‌های دیگری لازم است که آثار بیشتری توسط تیرگان مطرح شوند و اولین آزمایش ما برگزاری مسابقات در زمینه داستان و فیلم کوتاه است.

سوال: مسابقه داستان‌نویسی چه طور به مطرح شدن نویسندگان کمک می کند؟

معروفی: کلیه داستان‌ها توسط داورانی که در زمینه ادبیات تخصص دارند، بررسی می‌شوند. داستان‌های برگزيده هيئت داوران در مرحله دوم حتماً آثاری قابل توجه و ماندگار خواهند بود، به همين خاطر تصميم داريم اين داستان‌ها را (هر تعدادی که باشند؛ مثلاً بيست، سی و يا چهل داستان) در يک مجموعه منتشر کنيم. علاوه براين، حق نويسنده است که نام و کارش به شکل‌های گوناگون در رسانه‌ها مطرح شود. مگر شاعران و نويسندگان نسل‌های گذشته چگونه تبديل به نام‌های ماندگار شدند؟ اين درست که بر روی بند ماندن و پاييدن نام و امضا به عهده خود هنرمند است، اما رسانه‌ها و بنيادهای فرهنگی مستقل بايد اين امکان را برای نام‌ها فراهم کنند.

سوال: فکر می کنید که این کار چه قدر در ارتقای ادبیات فارسی مهم است؟

معروفی: بی‌شک اين مسابقه به مثابه سکوی پرشی برای نويسندگان عمل خواهد کرد، و به عنوان مثال کتاب مجموعه داستان برگزيده مرحله نخست، نمونه‌ای از داستان‌های ارزشمند معاصر ماست، نبض ادبيات داستانی ايران امروز میتواند در اين مجموعه بتپد، و همين مجموعه میتواند معرف و نشانگر ادبيات داستانی سال‌های اخير ما باشد که قطعاً مورد توجه ناشران ديگر کشورها هم قرار خواهد گرفت. شايد از اين طريق داستان‌های کتاب به زبان‌های ديگر ترجمه شود و فرصت حضور برای چهره‌های ادبی ما در کشورها و زبان‌های ديگر هم فراهم آيد.

سوال: چرا داستان نویسی برای ما ایرانیان باید مهم باشد؟

مقدم: ادبیات ما در طول تاریخ و مخصوصاً در دوران پس از اسلام، نقش بزرگی در ثبت و بازگویی تاریخ و استمرار فرهنگی ما داشته. من فکر می‌کنم که در زمینه داستان‌نویسی ما هنوز راه درازی در پیش داریم و جز با نوشتن هر چه بیشتر نمی توانیم در این زمینه با ادبیات جهان جلو برویم. از طرفی، هر کدام از ما یک کتاب است، شاید چند کتاب. من گاهی وقت‌ها مقایسه می‌کنم زندگی دوستان کاناداییم را با زندگی دوستان ایرانیم و همیشه از عمق تجربیات و گوناگونی ماجراها و حوادث زندگی خودمان حیرت زده می شوم .علیرغم این که خود من هم همین گونه زندگی کرده‌ام. دوستان ایرانی من در اروپا هم همین تجربه را دارند. یکی از بهترین راه هایی که ما می‌توانیم تجربه زندگی در عصر خودمان را ثبت و به آیندگان منتقل کنیم، نوشتن داستان است.

سوال: چرا داستان؟ چرا نه فیلم مستند یا گزارش؟

مقدم: ما در زمینه فیلم هم مسابقه داریم. اما در مورد گزارش و فیلم خبری، هر کدام جای خود را دارند، ولی اثر ادبی یا هنری چیز دیگری است. در قرن بیست و یکم، ما هنوز داستان‌هایی از هزار سال پیش را هنوز می‌خوانیم، اما چند نفر از ما اخبار ده سال پیش را مرور می‌کنند؟ هر کدام از ما چند بار شنیده‌ایم که هوای ظهر مثلاً 30 درجه بود؟ من یادم نمی‌آید. شما هم یقیناً یادتان نمی‌آید، اما همه ما توصیف سهراب سپهری را از ظهر گرم تابستان به خاطر داریم:

ظهر دم کرده تابستان بود
پسر روشن آب
لب پاشویه نشست
و عقاب خورشید
آمد او را به هوا برد که برد.

چرا؟ چون یک اثر ادبی است. چون فراتر از انتقال بی‌واسطه و مستقیم، فراتر از یک گزارش می‌رود و با گروه بیشماری از انسان‌ها در زمان‌ها و مکان‌های گوناگون ارتباط برقرار می کند.

سوال: مسابقه چه گونه اداره می شود؟

مقدم: باید از آقای عباس معروفی نویسنده برجسته ایرانی که تجربه زیادی در برگزاری مسابقات ادبی داشته‌اند، تشکر کنیم که مسئولیت دبیری مسابقه را قبول کردند. برای ما که برای اولین‌بار این کار را انجام می‌دهیم، تجربه و نگرش ایشان برای ما بسیار با ارزش است. در واقع قبول مسئولیت از طرف ایشان است که این کار را در این مرحله برای تیرگان ممکن می‌کند.

سوال: ممکن است از تجربه‌های قبلی‌تان در این زمینه بگویید؟

معروفی: يکی از خوشحالیهای من تجربه چند دوره جايزه ادبی است. به عنوان بنيانگزار جايزه قلم زرين گردون که در سالهای 1373 و 1374 در تهران در دفتر مجله‌ی گردون برپا شد، و به عنوان دبير جايزه قلم زرين زمانه که در سال 2007 در برلين برگزار شد، تمام سعی و تلاش من در اين بوده که بر استقلال و عدالت و انصاف پايبند باشم، در کار داوران دخالتی نکنم، و از هرنوع رفتار باندی و گروهی و احساسی بپرهيزم. اين برای من مهم بوده که به بهانه جايزه و مسابقه، داستان‌های خوب و ارجمندی به يادگار بگذاريم. و اينک باز خوشحالم که به عنوان دبير مسابقه داستان‌نويسی تيرگان شاهد خلاقيت‌های ديگری از نويسندگان معاصرم خواهم بود.

سوال: داوری داستان ها به چه صورت است؟

معروفی: اعتبار يک مسابقه و جايزه، به استقلال و عدالت و انصاف و دقت داوران آن است. هيچ چيزی برای جشنواره تيرگان بدين حد اهميت ندارد که مسابقه داستان‌نويسی در نهايت دقت و استقلال و اعتماد برگزار شود. آنچه در اين رهگذر باقی می‌ماند داستان‌های برجسته و ارجمندی است که نويسندگان ما می‌فرستند، و داوران صاحبنام و معتبر از بين خوبها بهترين را انتخاب میکنند.
در اين دوره، پنج داور زير نظر دبير مسابقه داستان‌نويسی، کار داوری را در دو مرحله انجام می‌دهند. اگر داستانی در مرحله اول، توسط يکی از داوران قبول شود به مرحله دوم راه می‌يابد. اما اگر يک داستان توسط دو داور رد شود، از ادامه مسابقه باز می‌ماند. بنابراين اقبال راه يافتن به مرحله دوم بيش از حذف آن در نظر گرفته شده است.

سوال: آیا جوایزی برای برندگان در نظر گرفته شده؟

معروفی: به نويسنده داستان اول و دوم و سوم جايزه نقدی تعلق خواهد گرفت. علاوه براين، سه داستان برنده خودبخود در کتاب گزيده داستانها هم چاپ و منتشر خواهد شد، با ذکر اين نکته مهم که: برنده نخستين دوره مسابقه داستان‌نويسی تيرگان سال 2011 و همين چيزها در اعتبار و پرونده کاری يک نويسنده مهم خواهد بود.

مقدم: برای یک نویسنده چیزی مهم‌تر از این نیست که نوشته‌اش خوانده شود و انتشار یک داستان کوتاه بسیار سخت است مخصوصاً برای نویسندگانی که هنوز شناخته نشده اند. به همین جهت تلاش کردیم که با چاپ تعدادی از داستان‌ها، این فرصت را برای برخی نویسندگان فراهم کنیم.

سوال: مسابقه ای در این سطح حتماً هزینه سنگینی دارد. این هزینه‌ها چطور تامین می شود؟

مقدم: در این مورد تیرگان مرهون پشتیبانی مالی صرافی اینترچنج است که از هر دو مسابقه تیرگان (داستان و فیلم) حمایت مالی کرده و جا دارد که از این کمک قدردانی کنیم.

سوال: شرایط شرکت در مسابقه چیست؟

جواب: به طور کلی داستان‌هایی مورد بررسی قرار می‌گیرند که واجد تمامی شرایط زیر باشند:

1. به زبان فارسی نوشته شده باشند.
2. تعداد کلمات بدون احتساب عنوان: حداکثر 2500.
3. قبل از ارسال به مسابقه داستان‌نویسی تیرگان، داستان در هیچ کتاب، نشریه، رسانه، تارنما، وب گاه یا بلاگی منتشر نشده باشند.
4. داستان‌ها در صفحات شماره گذاری شده در قالب WORD و از طریق پست الکترونيکی (ایمیل) ارسال شوند.
5. درخواست ها باید شامل سه بخش زیر باشد:
• صفحه اول: نام نویسنده، نام داستان، تعداد کلمات، روش تماس با نویسنده، کشور محل اقامت
• صفحات پیرو : داستان بدون ذکر نام نویسنده
• صفحه آخر: موافقت نامه با انتشار داستان در صورتی که به مرحله نیمه نهای برسد.
6. قبل از 15 فوریه 2011 ارسال شده باشند.

لطفاً داستان کوتاه خود را از طریق پست الکترونیکی زیر برای ما بفرستید. در قسمت موضوع «مسابقه داستان کوتاه» را به زبان انگلیسی (Short Story Competition) قید کنید.



writing@tirgan.ca
http://tirgan.ca/programs/short-story-contest
با آرزوی موفقیت برای جشنواره تیرگان و شرکت کنندگان در مسابقه داستان کوتاه.